Oprichting. Het jaar 1870 is nog jong. De winter zet nog niet echt door, als lag er eind januari na een paar dagen lichte vorst een klein ijslaagje. Dat was in elk geval geen beletsel om op 14 februari een oproep te doen om bij elkaar te komen ten huize van J. Ambt. Gelijkgerichte zielen werden geïnspireerd door het toneelspel van enkele lieden, die op vrijdag de 11e februari een voorstelling verzorgden waarvan de opbrengst bedoeld was voor de armen van de drie kerkelijke gezindten die Oud-Vossemeer toen rijk was. Wanneer het ijzer heet is moet dat gesmeed worden, dus de eerstvolgende maandag werd vergaderd. A. de Graaff neemt de leiding van de bijeenkomst op zich, en men wordt het eens over het oprichten van een vereniging. Het zou toch te gek zijn dat een gemeenschap als die van Oud-Vossemeer, die zeker niet onderdoet voor andere gemeenten die al een dergelijke vereniging rijk zijn, nog langer verstoken moest blijven van een dergelijk genoegen. Overigens, zo merkt hij op, was er al lang geleden een voorganger; in 1609 wordt al melding gemaakt van een Rederijkerskamer in het dorp, in stukken van de Ambachtsheerlijkheid Oud- en Nieuw Vossemeer en Vrijberghe. De naam zou zijn geweest “De drie Koornairen”, gesticht in 1514. Op zijn voorstel om over te gaan tot oprichting van een vereniging volgt stilte; men was blijkbaar unaniem van mening dat het gezegde “wie zwijgt, stemt toe” een groot goed was, en is. De lijst die daarna rondgaat met als doel te inventariseren wie lid wenst te zijn wordt door alle aanwezigen, allen inwoners van de gemeente Oud-Vossemeer, getekend. Nu kan een vereniging niet zonder bestuur, en zo wordt A. de Graaf gekozen als voorzitter, J. van As als waarnemend voorzitter; zij aanvaarden deze benoeming. Als gekozen secretaris meent C.P. Was, geneesheer te Oud-Vossemeer, dat zijn ambtsbezigheden hem er toe moeten brengen deze benoeming niet te aanvaarden. C. Schilleman wordt vervolgens benoemd, met aan zijn zijde J.A. Roggeband als penningmeester. Waarmee men concludeerde dat de Vereniging bestaat! Bij gebrek aan Whatsapp en e-mail is het vanzelfsprekend dat er een bode moet worden benoemd. De heer F. Engelvaart wordt als zodanig gekozen; zijn bezoldiging zal vijf gulden per jaar bedragen. Deze eerste bijeenkomst eindigt met een ledenbestand van 31 mannen, en de afspraak de 15e maart bijeen te komen om te voorzien in een Reglement. Aldus een samenvatting van de eerste bladzijden van het eerste notulenboek, ondertekend door de kersverse secretaris C. Schilleman. Reglement. Als eerste beslissing op de vergadering wordt de naam van de vereniging behandeld. Men wordt het al gauw eens: “Rederijkersgezelschap ‘Eendracht’ te Oud-Vossemeer, onder de zinspreuk ‘Oefening kweekt kunst’. Om vervolgens een Reglement af te spreken. Er is een concept, dat artikelsgewijs wordt behandeld. Te beginnen met het doel waarnaar gestreefd gaat worden: genoegen, ontwikkeling en beschaving. Te bereiken door het organiseren van lezingen, voordrachten en toneelvoorstellingen. Genoegen is nog steeds de voornaamste drijfveer van de vereniging. Ontwikkeling en beschaving zijn na 150 jaar niet minder belangrijk, maar met de huidige mogelijkheden tot communicatie is het niet meer een prioriteit van de Rederijkers. Dit reglement is eigenlijk officieel nog steeds niet overboord gezet, maar is in de loop der jaren wel enigszins aangepast. In 1912 is bijvoorbeeld besloten dat heren niet samen zullen dansen, en dat tijdens het dansen met een dame de sigaar tijdelijk in de asbak moet rusten. Dames boven de 14 jaar mochten trouwens wel altijd als introducee meekomen, lid worden werd nog niet over gedacht in 1870. Wat meer regel is dan uitzondering: het reglement wordt gezien als een stuk historie, waarin de tijdgeest tot uiting komt. Zo was toen openlijk commentaar op een lezing of voorstelling niet aan de orde; dat is nu wel eens anders. Wat wel nog steeds in onze vereniging als mos geldt is de inhoud van artikel 13: Geen voordrachten zullen mogen plaats hebben welke strijdig met de zedelijkheid, kwetsend voor ‘t godsdienstige gevoel, of voor iemand beledigend zijn. Hierna worden nog een aantal heren tot lid voorgesteld, waaronder de burgemeester van Oud-Vossemeer en Tholen, de heer C.J. de Vulder van Noorden. Bij acclamatie worden allen aangenomen. De vereniging telt nu 37 leden. Tot slot van de vergadering worden de zojuist reglementair vastgestelde lezingen voor de volgende winter ingevuld. Zes maandelijkse bijeenkomsten, te beginnen in October, van zes tot tien uur des avonds, op of zo dicht mogelijk bij de dagen die gelijk vallen met volle maan. Die volle maan gaf de bezoekers waarschijnlijk de beste kansen om zonder verdwalen weer thuis te komen. Hoe te handelen wanneer in één kalendermaand twee maal een volle maan aan de orde kwam wordt niet geregeld. Op het moment van dit schrijven, september 2019, liggen concept-statuten gereed. Goedgekeurd door alle leden, ter vaststelling door een notaris. Zonder verwijzingen naar maanstanden, of het hanteren van de sigaren! De bestuurders. In het reglement staat vermeld dat de bestuurders jaarlijks worden gekozen; gelukkig wel met de mogelijkheid tot herverkiezing. Wanneer we in de recente geschiedenis nagaan wie als voorzitter heeft gefungeerd, komen we A.M. van Engelen tegen. Hij was lid vanaf 1935, speelde mee vanaf 1937, werd bestuurslid in 1950, en was 28 jaar voorzitter bij het 110 jarig bestaan in 1980. Zo vermeldt een eerste pagina in een boek herinneringen dat hem in dit jubileumjaar werd aangeboden. Zijn opvolger als voorzitter in 1985 werd G.L.D. Gaakeer. Hij mocht bij de uitvoering in 1986 zowel Van Engelen, die 35 jaar bestuurslid was, als ook De Rijke, die 20 jaar in functie was als secretaris, benoemen tot erelid van de vereniging. Gaakeer was voorzitter tot 1994. Natuurlijk was ook hij regelmatig als speler te vinden in het programmaboekje. Zijn opvolger was C.J. van Gorsel. Hij bekleedde tot 2017 een dubbelfunctie: naast voorzitter was hij ook verantwoordelijk voor het voeren van de boekhouding. Wanneer we dat ook nog eens combineren met de vele malen dat hij op het toneel stond als speler kunnen we concluderen: na zijn illustere voorgangers was hij opnieuw een Rederijker met een Hoofdletter. En ondanks het feit dat er lang een pontje voer over de Eendracht kunnen we stellen dat voorzitters dikwijls bruggenbouwers geweest moeten zijn. Het Bestuur bij het lustrum van 150 jaar bestond uit vijf mensen. W.A. Boogaard (Wil) Voorzitter/penningmeester J.P. Keur (Angela) Secretaris T.P. Boer – Geuze (Tanny) Algemeen bestuurslid B.M. Keur (Bart) Algemeen bestuurslid A.C. van der Steen (Arno) Algemeen bestuurslid De vereniging en haar bezigheden. Zoals bij de oprichting werd afgesproken waren in eerste instantie de bijeenkomsten alleen bedoeld voor de leden. Men vertelde elkaar onderling over onderwerpen waar men mee op de hoogte was, om op die manier een bijdrage te leveren aan de algemene ontwikkeling. Natuurlijk gepaard gaande met genoegen, een eerste vereiste. Al gauw kwam daar toneelspel bij. In de loop der jaren wist de gemeenschap van Oud-Vossemeer niet beter of de Rederijkers was een toneelvereniging. Zoals veel verenigingen beleefde de Rederijkers perioden van bloei, maar ook wel momenten waarin het voortbestaan aan een zijden draadje hing. Het lezen van gedeelten uit de notulen, die over al deze jaren werden geschreven en nog volledig bewaard zijn gebleven, maakt dat duidelijk. Op enig moment moest zelfs ter vergadering de mening dat opheffing de beste oplossing was van tafel worden geveegd! Mooie momenten memoreert Van Engelen uit zijn geheugen, wanneer een stuk tien maal wordt gespeeld. Niet alleen in Oud-Vossemeer, maar ook in buurgemeenten. Dat waren voor de spelers gouden tijden; de vereniging floreerde. In de huidige tijd is er veel veranderd. Zo komen de spelers niet meer uitsluitend uit Oud-Vossemeer. Vervoersmogelijkheden die niet meer beperkt zijn tot paard en wagen maken dat mogelijk. Anderzijds betekent de verandering van samenleving en de veelheid van mogelijkheden tot ontspanning dat een keuze gemaakt moet worden voor welke vorm van genoegen we ons geroepen voelen. En dat betekent ook voor de toneelvereniging de Rederijkers geduchte concurrentie, zowel voor de bezoekersaantallen van de uitvoeringen, als voor de invulling van de spelersrollen. Vaste punten op de agenda gedurende de laatste jaren zijn de voorstellingen in De Vossenkuil in Oud-Vossemeer en in De Meulvliet in Tholen. Dit zijn locaties binnen de gemeente Tholen die geschikt zijn om een toneelspel uit te voeren. In vroeger tijd, toen gemeentelijke faciliteiten nog niet bestonden, was het plaatselijk café de plaats van handeling. Propvol, met een deken van tabaksrook, meestal meerdere uitvoeringen. Voorafgaand aan de uitvoering zijn natuurlijk de repetities. Eerst nog met hulp van het boekje, later zonder souffleur als vangnet. Voor de spelers en de regisseur een periode van ontspanning na de inspanning van het leren van de tekst, voor de decorbouwers een aantal dagen van timmeren, schilderen en behangen. En dan de gezonde spanning voor de generale repetitie en uitvoeringen. Dan komt door de grime, het decor, en de gepaste kleding alles bij elkaar om het publiek een paar uren vermaak te brengen. Waarbij de uitvoering voor de ouderen van de samenleving, die we graag uitnodigen om gratis onze generale repetitie bij te wonen, niet wordt overgeslagen. Bij gelegenheid wordt gespeeld voor andere gelegenheden. Dat kan zijn bij uitvoeringen van muziekverenigingen, een jubileum, de opening van een VVV kantoor in Sint-Maartendijk, bijvoorbeeld. Waar nodig wordt een beroep gedaan op onze spelers, en die vinden dikwijls de gelegenheid om ook dan hun plezier te delen met anderen. Het verenigingsjaar eindigt na de laatste voorstelling, in het voorjaar. Meestal wordt in mei de jaarlijkse ledenvergadering gehouden, waar verenigingszaken zoals bestuursverkiezingen en financiële verantwoording worden behandeld. De vereniging kent momenteel leden, en donateurs. De leden vormen met name de vaste kern van spelers, en de bestuursleden. Zij betalen contributie. De donateurs zijn grotendeels de vaste bezoekers van onze voorstellingen. Hun bijdrage bestaat uit een bedrag per jaar, waarvoor als tegenprestatie een vrije toegang tot een uitvoering naar keuze wordt verleend. Andere bezoekers van de optredens betalen een bedrag aan entreegeld. Tot op heden is dit beleid voldoende geweest om de vereniging zonder gemeentelijke of andere vorm van subsidie financieel gezond te houden. Een Misterie. Tot slot een paar woorden over het verleden. Met name over de diverse datums waarop de vereniging schijnt te zijn opgericht. Onze banier is op enig moment voorzien van de tekst “Sinds 19 februari 1870”. Ergens anders verschijnt de datum van “11 februari 1870”. In 2010 spelen we “Hotel Drie maal raak”; er wordt gemeld dat we zijn “Opgericht 18 februari 1870” In 2011 wordt “Orde op zaken” ten tonele gevoerd; met de vermelding ”Oprichtingsdatum: 19 februari 1870”. Diverse bronnen hebben we geraadpleegd. En menigmaal worden we op een dwaalspoor gebracht. Maar uiteindelijk kunnen we niet om de bron heen: het Boek, geschreven in 1870, met daarin door Schilleman opgetekende, en door de voltallige vergadering goedgekeurd de notulen van de Wil Boogaard, september 2019